Het Communicatie Assessment & Interventie Systeem (CAIS)

Voor kinderen die moeilijkheden ondervinden bij de verwerving van communicatief gedrag. Leren aangeven wat je wilt.

Doel

Het CAIS richt zich op één belangrijke en basale communicatieve functie, namelijk: ‘duidelijk maken wat je wilt hebben/doen’. Dit is één van de eerste communicatieve functies die een zich normaal ontwikkelend kind beheerst (Bates, Camaioni & Volterra, 1975). Wij verstaan hieronder niet alleen het verkrijgen van objecten, zoals een bal of een koekje, maar ook het initiëren van sociale activiteiten, zoals het zingen van een lied of een kietelspel. Deze communicatieve functie wordt ook wel (proto-)imperatief gedrag[1] genoemd.

[1] Proto-imperatief gedrag wordt gedefinieerd als het duidelijk maken wat je wilt verkrijgen door bijvoorbeeld te reiken, te kijken en/of geluid te maken. Imperatief gedrag wordt gedefinieerd als het duidelijk maken wat je wilt verkrijgen door het gebruik van symbolen, bijvoorbeeld gesproken woorden, gebaren en/of grafische symbolen. Het CAIS richt zich zowel op proto-imperatief gedrag als op imperatief gedrag.

Doelgroep

Het CAIS is ontwikkeld voor kinderen die grote moeilijkheden ondervinden bij de verwerving van vroege communicatieve gedragingen. Daarnaast is de interventie ook bedoeld voor belangrijke personen rondom deze kinderen. Het gaat om kinderen die niet of beginnend intentioneel communiceren,  dan wel intentioneel communiceren maar geen of nauwelijks symbolen, zoals gesproken woorden, gebaren of grafische symbolen, gebruiken om hun wensen kenbaar te maken (expressieve taalleeftijd tot ongeveer anderhalf jaar). Zij hebben ook beperkingen op andere domeinen, zoals cognitief, motorisch en/of zintuigelijk. Zowel het kind als zijn sociale omgeving hebben aangepaste communicatievormen en interactiestrategieën nodig om de communicatie beter te laten verlopen en participatie aan het maatschappelijk leven te bevorderen. In dit verband worden gesproken van Ondersteunde Communicatie (OC).

Aanpak

Het CAIS is een OC-interventie en bestaat uit een assessment en een hierop aansluitend interventieprogramma. Er is sprake van cyclisch proces. Op basis van de resultaten van het assessment wordt met ouders en overige betrokken teamleden een passende doelgedraging geselecteerd. De interventie richt zich vervolgens op het op systematische wijze aanleren van de doelgedraging aan het kind. Daarnaast richt het CAIS zich op het coachen van de sociale omgeving in de toepassing van communicatiestrategieën die zijn afgestemd op de behoeften van het specifieke kind. Tijdens de uitvoering van het CAIS kunnen achtereenvolgens meerdere doelgedragingen worden geselecteerd. De interventie kan worden uitgevoerd op instellingen voor kinderrevalidatie, scholen voor speciaal onderwijs en zorgorganisaties voor kinderen met een beperking (sector voor verstandelijk gehandicapten). Het CAIS kan ook in de thuissituatie worden aangeboden door ambulante zorgverleners die CAIS gecertificeerd zijn.

Materiaal

De werkwijze bij het CAIS is vastgelegd is een handleiding waarin de verschillende onderdelen en procedures zijn beschreven. Ook zijn er documenten opgenomen voor de voorbereiding en registratie van de uitvoering. Er is een blended cursus beschikbaar (een combinatie van online leren en contactonderwijs). In deze digitale leeromgeving zijn voorbeeldopnamen opgenomen en digitale versies van alle documenten.

Onderbouwing

De werkwijze bij het CAIS is gebaseerd op een uitgebreide literatuurstudie naar effectieve strategieën (ook wel ‘evidence based’ strategieën genoemd) voor assessment en interventie voor vroege communicatie die kunnen worden toegepast bij de doelgroep en klinische ervaring. Om optimaal gebruik te maken van het transactioneel proces (Sameroff & Chandler, 1975) dat optreedt in de communicatie tussen een kind en zijn sociale omgeving richt het CAIS zich op beide. Er is sprake van een ontwikkelingsgerichte benadering van OC. Dit betekent dat bij de opzet van de interventie wordt kennis over het verloop van de vroege communicatieontwikkeling gebruikt om een ordening aan te brengen in de achtereenvolgens aan te leren communicatieve gedragingen (Romski, Sevcik, Hyatt & Cheslock, 2002; Halle & Meadan, 2007; Rowland, 2011; Snell & Brown, 2006). De gehanteerde interventiestrategieën zijn afgeleid van zowel ‘traditionele operante gedragsprocedures’, ook wel ‘analog’ of ‘discete trial’ teaching (Allen & Cowan, 2008) genoemd, als van procedures die ‘naturalistisch’ worden genoemd. Bij de naturalistische procedures wordt een zogenaamde ‘developmentally normalized approach to instruction’ (LeBlanc, Esch, Sidener & Firth, 2006) nagestreefd, zodat leeractiviteiten kunnen plaatsvinden in de dagelijkse leefomgeving van het kind, bijvoorbeeld tijdens spel- of eetmomenten.

Onderzoek

Er heeft een uitgebreid evaluatieonderzoek plaatsgevonden naar de uitvoerbaarheid, doeltreffendheid en de waardering van het CAIS bij de ouders. Dit onderzoek vond plaats in drie verschillende settings: 1) peuterrevalidatie, 2) speciaal onderwijs en 3) kindcentrum. Er werd geconcludeerd dat CAIS in deze verzameling casestudies doeltreffend en goed uitvoerbaar is gebleken, en wordt gewaardeerd door de ouders (Kilkens, 2015).

Contactgegevens

• Ans Kilkens
• Stichting Milo
• 06 55 55 10 70