Individuele MuziekTherapie Interventie (IMTI) ter verbetering van kwaliteit van leven bij dementie

Deze interventie richt zich op personen met dementie die probleemgedrag vertonen. Het doel is de kwaliteit van leven in een verpleeghuis te verbeteren. Ook richt de interventie zich op het verbeteren van emotieregulatie, arousalregulatie, sociale cognitie, cognitieve processen en lichaamswaarneming/-bewustzijn.

Doel

Het doel van de Individuele MuziekTherapie Interventie (IMTI) is de kwaliteit van leven van Personen met dementie (PmD) in een verpleeghuis te verbeteren door het stabiliseren of verminderen van probleemgedrag (apathisch gedrag, depressief gedrag, angstig gedrag, geagiteerd en/of psychotisch gedrag). Daarnaast richt de IMTI zich op het verbeteren van emotieregulatie, arousalregulatie, sociale cognitie, cognitieve processen en lichaamswaarneming/-bewustzijn.

Doelgroep

De IMTI is voor Personen met dementie (PmD) met probleemgedrag (apathisch gedrag, depressief gedrag, angstig gedrag, geagiteerd en/of psychotisch gedrag) wonend in een verpleeghuis. Het probleemgedrag is vastgesteld door een specialist ouderengeneeskunde en/of (GZ)-psycholoog. Een indicatie voor de IMTI wordt in afstemming met het multidisciplinaire team en mantelzorger(s) afgegeven.

Aanpak

De volgende stappen worden gevolgd:

• Realisatie multidisciplinaire samenwerking
• Muziektherapeut verdiept zich in achtergrond PmD ter individualisatie van de IMTI
• Muziektherapeut plant in afstemming met dagelijkse zorg en naaste(n) 2-3 IMTI sessies per week
• Muziektherapeut voert een nadere probleemanalyse en doelbepaling uit
• IMTI structureel aanbieden totdat persoonsgericht behandeldoel is bereikt
• Gedurende de behandelperiode monitort de muziektherapeut de voortgang van de IMTI bij de PmD en draagt zorg voor verslaglegging in het digitaal cliëntvolgsysteem
• Gedurende en bij afronding draagt de muziektherapeut benaderingsadviezen over aan eerste verantwoordelijke verzorgende (EVV-er), verzorgenden en naaste(n).
• Evaluatie IMTI in multidisciplinair overleg (MDO); bij voorkeur om de drie weken en na afloop

Materiaal

Voor de IMTI is het nodig dat de muziektherapeut beschikt over een muziekinstrumentarium en een ruimte waar de PmD zich veilig voelt (bijvoorbeeld eigen kamer PmD of therapieruimte). Daarnaast zijn een implementatiewijzer, kennisclips, handleiding en professionele trainingen voor muziektherapeuten en verzorgenden beschikbaar.

Onderbouwing

Tenminste tweederde van PmD ontwikkelt een vorm van probleemgedrag (Zuidema et al., 2018). Probleemgedrag heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van leven voor PmD en naasten en is voor verzorgenden vaak moeilijk hanteerbaar (Prince e.a., 2015; Van der Flier & Scheltens, 2018). Om probleemgedrag te behandelen hebben psychosociale persoonsgerichte interventies de voorkeur boven medicamenteuze interventies met vaak ongewenste neveneffecten (Moniz-Cook, Vernooij-Dassen, Woods, Orrell & Network, 2011). 

De IMTI is een interventie die laagdrempelig en zonder kans op bijwerkingen kan worden ingezet om de kwaliteit van leven te verbeteren door het stabiliseren of verminderen van probleemgedrag. De IMTI speelt onder andere in op de cognitieve, emotionele en gedragsmatige gevolgen van de cerebrale pathologie van dementie door het verbeteren van lichaamswaarneming/-bewustzijn, het verbeteren van de arousalregulatie, verbeteren van emotieregulatie, het verbeteren van de sociale cognitie en het verbeteren van cognitieve processen. Hiervoor maakt de IMTI gebruik van de volgende technieken: improvisatie (Carrol & Lefebvre, 2013; Bruscia, 1987), reminiscentie (Tomaino, 1993, Galinska, 2015) validatie (Feil, 1989 en 1990), variatie inzet muzikale middelen, zingen (de l’Etoile, 2011; Altenmüller et al., 2013; Schlaug, 2011), bewegen (Scherder, 2017; Vink, 2001), luisteren naar persoonlijke voorkeursmuziek (Gerdner, 2000; Park, 2013; Sung, Chang & Abbey, 2006 en Ragneskog, Asplund, Kihlgren & Norberg, 2001, Thaut, 2008)) en actieve muziektherapie (Smeijsters, 2006). Daarnaast richt de IMTI zich op dingen die een PMD nog wel kan, zoals muziek maken en luisteren, om de PMD in zijn/of haar kracht te zetten waardoor o.a. lichaamsbewustzijn, emotieregulatie en arousalregulatie wordt verbeterd (Broersen et al., 2006; Scherder, 2017; Van der Steen et al., 2018; Vink, 2013; Vink, Erkelens & Meinardi, 2013; Vink & Hanser, 2018). Eveneens speelt de IMTI in op sociale en fysieke omgevingsfactoren die grote invloed hebben op het gedrag van PMD. Hiertoe biedt de muziektherapeut gedurende en na afloop van de IMTI benaderingsadviezen aan verzorgenden en naasten ter verbetering van de omgang met de PmD.

Onderzoek

De resultaten van een multicenter RCT (N = 158) lieten een significante verbetering zien van de IMTI groep ten opzichte van de controle groep op de kwaliteit van leven schaal ‘rusteloos gedrag’ (Qualidem) bij de postmeting (T2). Dit effect hield aan tot 3 weken na de interventie (T3) (Prick e.a., 2024). Daarnaast concludeert een procesevaluatie (Prick e.a., 2021) dat betrokken muziektherapeuten, verzorgenden en naasten positieve effecten ervaren van de IMTI bij de PmD op gedrag, lichaam, stemming, contact/interactie/communicatie, cognitie en aandacht. Tevens ervaren naasten door de IMTI minder zorgen. Ook PmD zelf beoordeelden hun eigen welbevinden direct na een IMTI-sessie hoger dan direct voor aanvang van een IMTI sessie.

Contactgegevens

Lectoraat Kennisontwikkeling Vaktherapieën (KenVaK)

E-mail: anna-eva.prick@zuyd.nl

Meer informatie

De juiste snaar met muziek (kenvak.nl)