Training ABC-methodiek voor omgaan met onbegrepen gedrag bij ouderen met dementie

Zorgmedewerkers leren onbegrepen gedrag bij mensen met dementie methodisch in kaart te brengen om zo het gedrag van de bewoner beter te begrijpen, een veranderplan op maat te kunnen maken en hierdoor het gedrag positief te kunnen beïnvloeden. Hierdoor vergroot het welzijn van de persoon met dementie en de medewerkers ervaren een gevoel van competentie en meer werkplezier.

Doel

Zorgmedewerkers leren onbegrepen gedrag bij mensen met dementie methodisch in kaart te brengen om zo het gedrag van de bewoner beter te begrijpen, een veranderplan op maat te kunnen maken en hierdoor het gedrag positief te kunnen beïnvloeden, waardoor het welzijn van de persoon met dementie wordt vergroot en de medewerkers een gevoel van competentie en meer werkplezier ervaren.

Doelgroep

Doelgroep zijn ouderen met onbegrepen gedrag als gevolg van dementie en hun naasten. Bij deze ouderen is sprake van psychogeriatrische problematiek waarvoor zij professionele zorg ontvangen in een zorginstelling. Zorgmedewerkers die deze zorg en begeleiding leveren zijn de (intermediaire) doelgroep van de ABC-trainingen. Door het maken van de ABC-s kunnen zij de begeleiding optimaliseren.

Aanpak

De aanpak bestaat uit het maken van een ABC: het observeren van het gedrag (de actie), de mogelijke oorzaken (bewegers) en de gevolgen van het gedrag (consequenties). Vervolgens wordt er een haalbaar doel gesteld voor gedragsverandering bij de bewoner en vastgesteld hoe dit doel bereikt kan worden. Namelijk: door het weglaten van oude oorzaken en gevolgen die het gedrag in stand houden en het toevoegen van nieuwe prikkels, of oorzaken en gevolgen, die het nieuwe gewenste gedrag uitlokken.

Materiaal

Materialen zijn de geelgroene ABC-kaart, het ABC-formulier, vaak een formulier in het Elektronische Cliëntendossier (ECD) en het ABC-observatieformulier. Het ABC-observatieformulier wordt nu overigens vaak als zorgdoel in het ECD weggezet. Wat betreft de training is er een reader voor de deelnemers met samenvatting en checklists die zij in de dagelijkse praktijk kunnen gebruiken bij het omgaan met verward, angstig, depressief, agressief of geagiteerd gedrag en omgaan met familie. Ook is er een compleet uitgeschreven handleiding en een voorbeeld-PowerPoint voor trainers die de methodiek geven.

Onderbouwing

De ABC-methodiek is een op functie-analyse gebaseerde interventie waarvan Moniz Cook (2012) beschrijft dat dit soort interventies in combinatie met training van het zorgteam een positief effect laten zien op de frequentie van onbegrepen gedrag, zowel in de thuissituatie als in zorginstellingen. Daarnaast heeft de interventie effect op de reactie van zorgverleners op het gedrag. De ABC-training bestaat uit het scholen in de ABC-methodiek en het vergroten van kennis over dementie en gedrag, om zo tot een benadering/aanpak te komen die onbegrepen gedrag vermindert. 

ABC

De letters ABC zijn de Nederlandse bewerking van het Engelstalige ABC-schema (Action, Becauses, Consequences) uit de functieleer, ook wel SRC-schema genaamd (Disselhorst en Borghouts, 2017). Binnen het ontwerp van de training ABC-methodiek wordt een drietal theorieën gebruikt die voor het leren in organisaties en het leren van volwassenen van belang zijn. Deze zijn gebaseerd op het Corporate Curriculum (Kessels, Verdonschot 2012), de leerprincipes voor het leren van volwassenen (Thijssen 1997) en het concept “Self-efficacy” (Bandura, 1997, 1986). Daarnaast wordt binnen de trainingsopzet gebruik gemaakt van de trainingsdidactiek van Karin de Galan (2007). Het implementatietraject van de ABC-methode is opgezet met gebruik van de theorieën van Rogers (1995), Grol en Wensing (2006).

Onderzoek

In algemene zin toont onderzoek van Burgio & Bourgeois (1992) en Burgio & Fisher (2000) aan dat scholing competenties versterkt voor het observeren en analyseren van en het rapporteren over onbegrepen gedrag bij bewoners met dementie.

ABC, Wat Kun Je Ermee?

Schreur (2016) constateert in haar onderzoek “ABC, Wat Kun Je Ermee? Onderzoek naar de Samenhang tussen ABC-training, Competentiegevoel en Werkplezier en de Noodzaak voor Bijscholing”, dat verzorgenden die de training in de ABC-methodiek gevolgd hebben, een hoger competentiegevoel in het omgaan met onbegrepen gedrag hebben dan verzorgenden die deze niet gevolgd hebben. De ABC-training lijkt daarmee een bijdrage te leveren aan de vraag naar bruikbare methodes voor deskundigheidsbevordering van verzorgenden op het gebied van omgang met onbegrepen gedrag van mensen met dementie.

Een procesevaluatie (Hoogstraten, 2021) laat zien dat de ABC-methodiek ervaren wordt als een bruikbare methodiek om: als team op één lijn te komen in de benadering, het bieden van persoonsgerichte zorg te optimaliseren en zorg te leveren die voldoet aan de verwachtingen.

Meer informatie

Stichting ABC99